ANKARA ULUCANLAR CEZAEVİ'Nİ GEZERKEN...

Daha önce gezdiğim, ancak eşimin görmediği Ankara Ulacanlar Cezaevi'ni, birlikte bu tatil gününde ve yağmurlu bir havada gezmek istedik. Bir devrin acı hâtıra ve elemlerine tanıklık eden cezaevini gezerken, hüzün duymamak ve üzülmemek mümkün değil. Farklı siyâsi anlayış ve düşüncelere sahip Osman Bölükbaşı ve Ecevit gibi, çok sayıda değerli devlet adamı, siyasetçi ve aydınının, sırf düşüncelerinden dolayı çile çektikleri; "haklı-haksız" halâ tartışılan bazı siyâsi mahkûmiyet ve idamların yaşandığı bir mekân olmuştur: Ankara Uucanlar Cezaevi..

 

Bir vakitler, kendi İdeolojik görüşlerini ve haklılığını yücelten ve idealize etmeye çalışan, fakat nâhak yere birbirleriyle çatıştırılan ve halk ozanın ın; "Boşa döğüşmeyin bizim yiğitler / Sizi vurduranlar vurulmuyor ki / Kim bilir nerede hangi koltukta / Kömürde tarlada yorulmuyor ki / Aynı baba dölü ölenle oldüren / Ölenle oldüren iti güldüren / Yok muydu bunu size bildiren / Vur diyenler burda görülmüyor ki / Yeni adı çıkmış sağ ile solun / Tarihte borcu yok kullara kulun / İki yanı birdir yattığın çulun / Bilirsin ölenler dirilmiyor ki" dediği ve hayıflandığı karşıt görüşlü gençlerin, "ter ü tâze"ömürlerinin heder edildiği, diğer bir kısmının ise, hayatlarının bahârında can verdikleri uğursuz bir süreç yaşandı 12 Eylül ve öncesinde bu ülkede...İşte; ölümün ve işkencenin kol gezdiği ve sabaha karşı genç fidan bedenler için, darağaçlarının kurulduğu simgesel bir mekân olmuştur; eşimle gezdiğimiz- gördüğümüz Ulucanlar Cezaevi..

 

Necip Fazıl'ın "Zindandan Mehmet"e şiirinde "Bir âlem ki gökler boru içinde /Akıl olmazların zoru içinde / Üstüste sorular soru içinde / Düşün mü, konuş mu / sus mu / unut mu? / Buradan insan mı çıkar, tabut mu?" ifadelerinde yer alan ve şiirsel bir derinlik ve kendisine has nefis bir üslûpla tasvir ettiği ve yine Sebahattin Ali'nin, "Dertlerin kalkınca şaha / Bir sitem yolla Allâh'a / Görecek güler var daha / Aldırma gönül aldırma" ve Ahmet Arif'in "Haberin var mı? / Görüşmecim yeşil soğan göndermiş / Karanfil kokuyor cıgaram/ Dağlarına bahâr gelmiş memleketimin" gibi, iyimser duygularla nakışlanan ve örülen dizelerde yer alan hapishâne hayatını ve hissedilen derin acıyı ve özlemi bu cezaevini gezerken, hapishâneyi bilenler için yeniden yaşamak mümkün...

 

Ben de hapihâne havasını teneffüs etmiş; bizzat görmüş ve o duyguyu yaşamıştım. Kısa bir süre de olsa, o mekânda bir misafirliğim olmuştu. Sebahattin Ali, Ahmet Arif, Necip Fazıl ve Nâzım Hıkmet'in, duygu yüklü hapishane şiirlerini, sessizce okuduğum anlarım olmuş ve bir nebze de olsa, şiirlerle teselli bulmuştum.

 

Müze haline getirilen bu ibretlik cezaevini gezerken, dehşete kapılmamamak mümkün değil. İnsanı utandıran hâzin bir manzara... Yakın geçmişimizde, insanlık dışı işkencelerin sergilendiği ve çekilen çilelerin adetâ resmedildiğini burada görmüş olmak, daha önce de bu cezaevini gezip-görmüş olmama rağmen, yine de her ikimizde tarifi çok zor bir duygu yoğunluğu oluşturdu. Hatta eşim, "Bu yeri bir daha, asla görmek ve gezmek istemem" diyerek hayli etkilendiği manzaraya, lânet okumamak çok ama çok zor...Daha özgür bir Türkiye özleminin hasretini duyan gençlerin, mutlaka görmeleri gereken bir yer...

 

Necip Fazıl ve Nâzım'ın da kaldıkları Ulucanlar Hapishâne'sini gezerken; Nazım'ın "Hapiste Yatacak Olana Bazı Öğütler" şiirini de hatırladım ve bir duygu seliyle, paylaşmak istedim.

 

Dünyadan, memleketinden, insandan

Umudun kesik değil diye

İpe çekilmeyip de

Atılırsan içeriye

Yatarsın on yıl, on beş yıl

Daha da yatacağından başka

"Salansaydım ipin ucunda

Bir bayrak gibi keşke"

Demiyeceksin

Yaşamakta ayak direyeceksin

Belki bahtiyarlık değildir artık

Boynunu borcudur fakat,

Düşmana inat

Bir gün fazla yaşamak.

 

İçerde bir tarafınla yapayalnız kalabilirsin

Kuyunun dibindek taş gibi

Fakat öbür tarafın

Dünyanın kalabalığına

Öylesine karışmalı ki

Sen ürpermelisin içerde

Dışarda kırk günlük yerde yaprak kımıldasa

 

İçerde mektup beklemek

Yanık türküler söylemek bir de

Bir de gözünü tavana dikip sabahlamak

Tatlıdır ama tehlikelidir.

 

Traştan traşa yüzüne bak

Unut yaşını

Koru kendini bitten

Bir de bahar akşamlarından

Bir de ekmeği

Son lokmasına dek yemeği

Bir de ağız dolusu gülmeyi unutma hiçbir zaman

 

Bir de kim bilir

Sevdiğin kadın seni sevmez olur

Ufak bir iş deme

Yemyeşil bir dal kırılmış gibi gelir

İçerdeki adama.

 

İçerde gülü, bahçeyi düşünmek fena

Dağları, deryaları düşünmek iyi

Durup dinlemeden yazmayı

Bir de dokumacılığı tavsiye ederim sana

Bir de ayna dökmeği

 

Yani içerde, on yıl, on beş yıl

Daha da fazlası hatta

Geçirilmez değil

Geçirilir

Kararmasın yeter ki