AYM, ADALET BAKANI'NA VERİLEN YETKİLERİ İPTAL ETTİ

Anayasa Mahkemesi, Adalet Bakanı'na tanınan teftiş kurulu başkan ve başkan yardımcılarını atama yetkisini iptal etti.

Anayasa Mahkemesi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu konusundaki son yasa değişikliği ile Adalet Bakanı'na verilen tüm ek yetkilerin iptal edilmesine karar verdi, kanunun Adalet Akademesi ile ilgili bölümlerinin iptal istemini ise reddetti.

ELEKTRONİK HABERLEŞME KANUNUNA DA KISMİ İPTAL

Anayasa Mahkemesi ayrıca, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna (BTK) elektronik haberleşme sektörüyle ilgili kişisel verilerin işlenmesi ve gizliliğinin korunmasına ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi veren kanun hükmünü de iptal etti. İptal hükmü, kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından 6 ay sonra yürürlüğe girecek.

KARAR, 3 AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRECEK

Anayasa Mahkemesi, HSYK'nın yapısını değiştiren Kanunun, Adalet Bakanına verilen yetkilerini düzenleyen hükümlerin bazılarını iptal etti. Anayasa Mahkemesi, HSYK Başkanı da olan Adalet Bakanının görev ve yetkileri arasına, "HSYK Teftiş Kurulu Başkanını ve Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını atamak" hükmünü ekleyen düzenlemeyi Anayasa'ya aykırı buldu, iptal hükmü kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak 3 ay sonra yürürlüğe girecek.

CHP, İPTAL İÇİN AYM'YE BAŞVURMUŞTU

CHP, 6524 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun bazı hükümlerinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştu. İstemin ilk incelemesini tamamlayan Anayasa Mahkemesi, gündeminde yer almamasına rağmen dün toplanarak HSYK'nın yapısında değişiklik öngören düzenlemenin esas incelemesini yaptı.

Anayasa Mahkemesi, HSYK'nın yapısını değiştiren Kanun'un, Adalet Bakanına verilen yetkilerini düzenleyen hükümlerini iptal ederken, Adalet Akademisi ile ilgili bölümlerinin iptal istemini reddetti. Yüksek Mahkeme, düzenlemeyle Adalet Bakanı'na Teftiş Kurulu Başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını atama yetkisi veren hükmü iptal etti.

Adalet Bakanı'nın Teftiş Kurulu'nun Genel Sekreter Yardımcılarını ataması ise anayasaya aykırı bulunmadı. Düzenleme ile Adalet Bakanı'na HSYK üyelerinin hangi dairede asıl ve tamamlayıcı üye olarak görev yapmasını belirlemesine ilişkin hüküm iptal edildi. Bu hükmün yürürlüğü de durduruldu. Daire başkanlarının, her dairenin kendi üyeleri içinden üye tam sayısının salt çoğunluğuyla belirlenecek iki aday arasından Genel Kurul tarafından seçilmesi ve Genel Kurulun ilk toplantısında toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması hâlinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en çok oyunu alan kişinin daire başkanı seçilmesine ilişkin hüküm de anayasaya aykırı bulundu.

TEFTİŞ KURULU BAŞKANI'NIN ADALET BAKANI'NA BAĞLANMASI ANAYASAYA AYKIRI BULUNDU

Anayasa Mahkemesi düzenlemenin HSYK Genel Sekreter adaylarının belirlendiği seçimde her kurul üyesinin bir adaya oy verebileceğine ilişkin hükümde iptal edildi.

Yüksek Mahkeme, 6087 sayılı Kanun'un 12. maddesinin "Tetkik hâkimliğine, hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile Kurul hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunanlar arasından ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki katı aday içinden, muvafakatleri alınarak Genel Kurulca geçici veya sürekli çalıştırılmak üzere atama yapılır. İlk toplantıda toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması hâlinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en yüksek oyunu alan kişinin ataması yapılır" hükmünü içeren 2 numaralı fıkrasını anayasaya aykırı buldu. Kurul'a karşı sorumlu olan Teftiş Kurulu Başkanının, Adalet Bakanına karşı sorumlu olması şeklinde yapılan değişiklik Anayasa'ya aykırı bulunarak iptal edildi. Yüksek Mahkeme Teftiş Kurulu'nun "Kanun, tüzük ve yönetmeliklerde gösterilen veya Başkan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak" şeklindeki görev tanımında yer alan Kurul ibaresinin Başkan (Adalet Bakanı) şeklinde değiştirilmesini anayasaya uygun bulmadı.

TEFTİŞ KURULU BAŞKANI VE YARDIMCILARINI ADALET BAKANI ATAYAMAYACAK

Anayasa Mahkemesi, Teftiş Kurulu Başkanı ve başkan yardımcıları, birinci sınıf hâkim ve savcılar arasından muvafakatleri alınarak Adalet Bakanı tarafından atanmasına ilişkin düzenlemeyi iptal etti.

Düzenlemenin 15. Maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "Kurul müfettişleri, hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile Kurul müfettişliği hizmetinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunanlar arasından ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki katı aday içinden muvafakatleri alınarak Genel Kurulca atanır. İlk toplantıda toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması hâlinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en çok oyunu alan kişinin ataması yapılır" hüküm de anayasaya aykırı bulundu. Teftiş Kurulu Başkan ve başkan yardımcılarının görev ve yetkilerini belirleyen 15. Maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "Kanun, tüzük ve yönetmeliklerde gösterilen veya Başkan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak veya yaptırmak" hükmündeki "ilgili daire başkanı' ibaresinin "Başkan' (Adalet Bakanı) şeklinde değiştirilmesini anayasa aykırı bulundu. Kurul üyelerinin seçimini düzenleyen 19. maddenin 2. fıkrasında yer alan "oy kullanabilir" hükmü anayasaya aykırı bulunarak iptal edildi.

ADALET BAKANI, HSYK'YI ÜYE TAM SAYININ SALT ÇOĞUNLUĞU İLE TOPLANTIYA ÇAĞIRAMAYACAK

Anayasa Mahkemesi Genel Kurulun toplantı ve yeter sayısını düzenleyen 29. Madde de yer alan Adalet Bakanı'nın gerekli hallerde veya üye tam sayının salt çoğunluğunun görüşülecek konuyu belirten yazılı talebi üzerine genel kurulu olağanüstü toplantıya çağıracağına ilişkin hüküm de anayasaya aykırı bulunarak iptal edildi. HSYK Üyeleri hakkında soruşturma ve kovuşturma işlemlerine ilişkin hükümleri düzenleyen 36. Maddenin 1 ve 3. Fıkrası da iptal edildi. İptal edilen hükümler , "Kurulun seçimle gelen üyelerinin, disiplin suçu oluşturan

eylemleri sebebiyle, haklarında yürütülecek disiplin soruşturması Başkan, (Adalet Bakanı) disiplin kovuşturması Genel Kurul tarafından bu Kanun hükümleri uyarınca yapılır. Başkan, (Adalet Bakanı) ihbar veya şikâyetle ilgili olarak, doğrudan veya yaptırdığı inceleme sonucuna göre soruşturma açılmasına yer olmadığına ya da soruşturma açılmasına karar verir. Soruşturma açılmasına karar vermesi hâlinde üyeler arasından, üç kişilik bir soruşturma kurulu görevlendirir. Soruşturma kuruluna, yaşça büyük olan üye başkanlık eder" ibarelerini içeriyor.

ÜYELERİN SORUŞTURULMASI VE KOVUŞTURULMASI

Kurul üyelerin adli suçlarıyla ilgili soruşturma ve kovuşturma usulünü belirleyen 38. Maddenin "Kurulun seçimle gelen üyelerinin görevleriyle ilgili suçları ile kişisel suçları hakkındaki soruşturma izni işlemleri Başkan, (Adalet Bakanı) kovuşturma izni işlemleri Genel Kurul tarafından, kovuşturma açılması kararı ve kovuşturma mercilerinin belirlenmesi ise gösterilen yetkili merciler tarafından bu Kanun hükümleri uyarınca yapılır" şeklindeki 1. fıkrası ile "Başkan (Adalet Bakanı) suç ihbar veya şikâyetini doğrudan ya da inceleme yaptırdıktan sonra soruşturma açılmasına yer olmadığına ya da soruşturma açılmasına karar verir. Soruşturma açılmasına karar vermesi hâlinde, üyeler arasından, üç kişilik bir soruşturma kurulu seçer. Soruşturma kuruluna yaşça büyük olan başkanlık eder" şeklindeki 3. fıkrası da Anayasa'ya aykırı bulundu.

GÖREV SONLANDIRAN HÜKÜMLERE İPTAL

Anayasa Mahkemesi yasaya eklenen Geçici 4. Maddede yer alan 1.,2., 3., 4., 5. ve 8. fıkralarını da iptal etti. Kanun yürürlüğe girdiğinde görev sonlandırmalarına ilişkin hükümleri içeren iptal edilen hükümler şöyle:

"Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Kurulda görev yapan Genel Sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, Kurul müfettişleri, tetkik hâkimleri ve idari personelin Kuruldaki görevleri sona erer. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on gün içinde; Başkan (Adalet Bakanı) tarafından Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları ve genel sekreter yardımcıları atanır. Genel Kurul tarafından, bu Kanunla öngörülen usule göre Genel Sekreter adayları belirlenir. Genel Sekreter adayları belirlendikten sonraki üç gün içinde Başkan tarafından Genel Sekreter atanır. Kuruldaki görevleri sona eren Genel Sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, Kurul müfettişleri ve tetkik hâkimleri müktesepleri dikkate alınarak uygun görülecek bir göreve atanırlar. Kuruldaki görevleri sona eren idari personel Adalet Bakanlığınca, Bakanlığın merkez veya taşra teşkilatında mükteseplerine uygun kadrolara atanırlar. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl içinde, adli ve idari yargı hâkim ve savcıları arasından yapılacak Kurul üyeliği seçimlerinde, adayların hâkimlik ve savcılık mesleğinde yirmi yıl çalışmış olmaları şartı aranır."

İptal hükümleri kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından 3 ay sonra yürürlüğe girecek

TARTIŞMALARA NEDEN OLMUŞTU

HSYK yasasında en çok eleştirilen konu da Adalet Bakanı'nın yapılan yasa değişikliği ile HSYK üzerindeki etkinliğinin artırılmasıydı.

CHP HAREKETE GEÇMİŞTİ

CHP, 6524 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un bazı hükümlerinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesinde dava açmıştı.

YAPILAN ATAMALAR NE OLACAK?

TBMM'den geçen ve Cumhurbaşkanı Gül'ün de onaylaması ile yürürlüğe giren yasa ile HSYK'nın 22 üye dışındaki tüm çalışanlarının görevleri sonlandırılmıştı. Adalet Bakanı'na da görevi sonlanan bürokratların atamasına ilişkin geniş yetkiler tanınmıştı. Aynı şekilde, yapılan yasa değişikliği sonucunda Adalet Akademisinde çalışanların da görevleri sonlanmış, kendisine verilen yeni yetkiler çerçevesinde Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, bu kurumda da atamalara imza atmıştı.

CHP'Lİ TANRIKULU: YENİ ATANANLAR İSTİFA ETMELİ

CHP Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu, Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararını mennuniyetle karşıladıklarını belirterek, "Yasa değişikliği gündeme geldiğinde, HSYK'yı Adalet Bakanlığı'nda bir genel müdürlük, mesela Çağlayan Adliyesi'ni de bölge müdürlüğü haline getirdiklerini söylemiştim. Bundan dönülmüş oldu." dedi.

Tanrıkulu, yasanın çıkmasından sonra, gerek HSYK, gerekse diğer kurumlarda bu yasa uyarınca yeni atanan tüm hakim ve savcıların da "etik olarak istifa etmeleri gerektiğini" söyledi.

Anayasa Mahkemesi kararlarının geriye yürümediğini hatırlatan Tanrıkulu, "Ancak atanmış olanlar, eğer ortalama bir ahlaka sahipseler, Anayasa Mahkemesi'nin kararı Resmi Gazete'de yayınlanır yayınlanmaz etik olarak istifa etmeliler. Çünkü yargının bağımsızlığı çok önemli. Buna en ufak bir şüphe düşmemeli." dedi.

HSYK DÜZENLEMESİYLE BAKANA VERİLEN YETKİLER

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun yapısında değişiklik öngören "Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun", Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlanarak 27 Şubat'ta yürürlüğe girmişti.

Kanunla birlikte getirilen değişiklikler ise şöyleydi:

Kanun uyarınca HSYK, adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma ile hakim ve savcılar hakkında denetim, araştırma, inceleme ve soruşturma yapılması konularına münhasır olmak üzere genelge düzenlemekle görevli olacak.

HSYK Başkanı olan Adalet Bakanı, ilgili dairenin teklifi üzerine hakim ve savcılar hakkında denetim, araştırma, inceleme ve soruşturma yapılması işlemleriyle inceleme ve soruşturmaya yer olmadığına ilişkin işlemlere "olur" vermekle görevli olacak. Başkan , Teftiş Kurulu Başkanı, başkan yardımcıları ve genel sekreter yardımcılarını atayacak. Kurul üyeleri hakkındaki suç soruşturmasıyla disiplin soruşturma ve kovuşturma işlemlerine ilişkin bu kanunla verilen görevleri yerine getirecek.

HSYK Genel Kurulu, üyeler hakkındaki suç soruşturmasıyla disiplin soruşturma ve kovuşturma işlemlerine ilişkin görevleri yerine getirecek. Adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma ile hakim ve savcılar hakkında denetim, araştırma, inceleme ve soruşturma yapılması konularına münhasır olmak üzere yönetmelik çıkaracak, genelge düzenleyecek.

ÜYELERİN GÖREVLERİNİ BAKAN BELİRLEYECEK

HSYK Başkanı, üyelerin hangi dairede asıl ve tamamlayıcı üye olarak görev yapacağını belirleyecek. Daire başkanları, her dairenin kendi üyeleri içinden üye tamsayısının salt çoğunluğuyla belirlenecek iki aday arasından Genel Kurul'ca seçilecek. Genel Kurul'un ilk toplantısında toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde 3 gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en çok oyunu alan kişi, daire başkanı seçilmiş sayılacak. Adalet Bakanlığı Müsteşarı daire başkanı seçilemeyecek.

HSYK Üçüncü Dairesi'nin, hakim ve savcıların görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını Kurul müfettişleri veya müfettiş yetkilerini haiz kıdemli hakim veya savcı eliyle araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri için teklifte bulunma görevine, inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin işlemler de eklenecek.

HSYK Genel Sekreterliği Genel Sekreter, biri idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilecek 5 genel sekreter yardımcısı ile yeteri kadar tetkik hakimi ve bürolardan oluşacak. Genel Sekreter adaylarının belirleneceği toplantıya HSYK Başkanı katılamayacak. Seçimde her kurul üyesi bir adaya oy verebilecek. Seçim için yapılacak ilk toplantıda toplantı ya da karar yeter sayısı sağlanamaması halinde 3 gün içinde ikinci toplantı yapılacak. Bu toplantıya katılanların en çok oyunu alan 3 aday, teklif edilmiş sayılacak.

GENEL SEKRETER YARDIMCILARINI BAKAN ATAYACAK

Genel sekreter yardımcıları, birinci sınıfa ayrılmış hakim ve savcılar arasından, muvafakatleri alınarak, HSYK Başkanı olan Adalet Bakanı tarafından atanacak.

HSYK tetkik hakimliğine, hakimlik ve savcılıkta fiilen en az 5 yıl görev yapmış ve üstün başarıyla Kurul hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılanlar arasından Birinci Daire tarafından teklif edilen adaylar arasından Genel Kurulca geçici veya sürekli çalıştırılmak üzere atama yapılacak.

Kurul personeli naklen veya açıktan atama yoluyla atanacak. Naklen atamalar HSYK Başkanı tarafından yapılacak. Açıktan ilk kez devlet memurluğuna atanacaklar, memurluğa giriş sınavında başarılı sayılanlar arasından, HSYK Başkanı tarafından oluşturulacak 3 kişilik komisyonun sözlü ve gerektiğinde uygulamalı sınavının sonucuna göre Başkan tarafından atanacak. Sınavla ilan edilecek kadro sayısının 5 katı aday çağrılacak.

TEFTİŞ KURULU BAKANA KARŞI SORUMLU OLACAK

Yasa, Teftiş Kurulu başkan yardımcısı sayısını ikiden üçe çıkarıyor. Üçüncü Daire Başkanı'nın gözetiminde görev yapan Teftiş Kurulu Başkanı, Adalet Bakanı olan HSYK Başkanı'nın gözetiminde görev yapacak. Teftiş Kurulu Başkanı, HSYK Başkanı'na karşı sorumlu olacak. Teftiş Kurulu, HSYK Başkanı tarafından verilen görevleri yerine getirecek.

Teftiş Kurulu Başkanı ve başkan yardımcıları birinci sınıf hakim ve savcılar arasından muvafakatleri alınarak HSYK Başkanı tarafından atanacak. Kurul başmüfettişleri, Teftiş Kurulu'nda fiilen 5 yılını doldurmuş, birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini yitirmemiş müfettişler arasından, kıdem sırasına göre Genel Kurul tarafından atanacak.

Kurul müfettişleri, Birinci Daire'nin teklif edeceği adaylar içinden Genel Kurul tarafından atanacak. Adalet müfettişliğinden Kurul müfettişliğine veya Adalet Bakanlığı iç denetçiliğine, Kurul müfettişliğinden adalet müfettişliğine veya bakanlık iç denetçiliğine, bakanlık iç denetçiliğinden adalet müfettişliğine veya Kurul müfettişliğine muvafakat alınarak atama yapılabilecek. Bu atamalarda, önceki denetim biriminde geçen süre, yeni birimde geçmiş sayılacak. Müfettişlik ya da iç denetçilikten ayrılanların, yeniden bu görevlere atanmaları durumunda da süre bakımından aynı kural geçerli olacak.

HSYK ÜYELİĞİNE SEÇİMDE 1 ADAY İÇİN OY VERİLECEK

Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarıyla birinci sınıf adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından HSYK üyeliğine yapılacak seçimlerde, ancak 1 aday için oy kullanabilecek. Birden fazla aday için oy kullanılması halinde, verilen oy geçersiz sayılacak.

Yasa, HSYK Genel Kurulu'nun toplantı yeter sayısında da değişiklik yapıyor. Mevcut kanuna göre en az 15 üyeyle toplanan ve üye tamsayısının salt çoğunluğuyla karar alan HSYK Genel Kurulu, yasanın yürürlüğe girmesiyle üye tamsayısının salt çoğunluğuyla toplanacak ve karar alacak.

Genel Kurul'un toplantı günlerini HSYK Başkanı olan Adalet Bakanı tespit edecek. Başkan, gereken hallerde veya üye tamsayısının salt çoğunluğunun, görüşülecek konuyu da belirten yazılı talebi üzerine olağanüstü toplantı çağrısı yapabilecek.

Genel Kurul'un toplantı gündemi başkan tarafından, işin önemine, ivedi veya süreli oluşuna göre düzenlenecek. Gündemde, ancak düzenlenmesinden sonra ivedi ve süreli işlerin ortaya çıkması halinde ve toplantı gününden en az bir gün önce başkan veya üyelerden birinin yazılı talebi üzerine Genel Kurul üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararıyla değişiklik yapılabilecek. İvedi ve süreli olmayan talepler ele alınmayacak. Gündemdeki işlerden birinin, sırasından önce ya da sonra görüşülmesi, ertelenmesi veya gündemden çıkarılması aynı usule tabi olacak.

PERSONELİN GÖREVİ SONA ERDİ

Yasanın yürürlüğe girmesi ile HSYK'da görev yapan Genel Sekreter, Genel Sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, Kurul müfettişleri, tetkik hakimleri ve idari personelin görevleri sona erdi.