KIRSALDA TEZEK GELENEĞİ

Erzurum’da kışın yakacak olarak kullanılan tezek yazdan hazırlanırken doların artmasıyla fiyatı yükselen kömür yerine doğuda ‘kokar yakıt’ olarak adlandırılan tezeğe olan rağbet arttı.

Erzurum’da kırsal bölgelerde yaşayan vatandaşlar, kömür yerine besledikleri büyükbaş hayvanların dışkılarından tezek yaparak yakacak olarak hazırlıyor. Kömürün tonunun 750, orta büyüklükteki bir evin aylık ısınma masrafının 600 TL olduğu göz önüne alındığında tonu ortalama 100 TL olan tezek, dar gelirli ailelerin yardımına koşuyor.

Erzurum’da özellikle kırsalda tezek tüketimi oldukça yaygın. Besicilik yapan ve ekonomik durumu iyi olanlar ile ihtiyaç sahibi aileler de soğuk kış günlerinde tezekle ısınıyor, yemeklerini yine tezek sobalarında pişiriyor. Tezek yazdan yapılarak kışa hazır hale getiriliyor.

Büyükbaş hayvanların dışkılarını, genelde ailelerin genç ya da yetişkin kadınları temizliyor. Ahırdan günlük olarak toplanan hayvan dışkıları, el arabaları ile meydanlık bir alana dökülüp yaz güneşi altında kurutuluyor. Yaklaşık 3 ay güneş altında kurutulduktan sonra ’bel’ adı verilen küreklerle kalıp halinde kesilen tezekler, daha sonra kalag yığınları haline getiriliyor. Yağmurdan korumak için ’kalag’ın dış tarafı taze hayvan dışkısı ise sıvanıyor. Tezekler, havaların soğuyacağı güne kadar mahalle meydanlarında stoklanıyor.

Ailesine ait 10 büyükbaş havyanın dışkılarını günlük olarak ahır denilen hayvan barınağından dışarı çıkartan Saniye Demir, hayvanların bakımını yapıyor.

Doların artmasıyla kömür fiyatlarında da iyice artış yaşandığını, tezeğin ucuz olması sebebiyle tercih edildiğini söyleyen Saniye Demir, "Ucuz yakacak. Isınmada ve yemek pişirmede sobada kullanıyoruz" dedi.

Hayvancılık yaptıklarını ve bu sebeple tezek kullanarak yakacaktan tasarruf ettiklerini söyleyen Murat Demir isimli vatandaş ise, "Kış mevsimi ilimizde uzun ve soğuk geçmektedir. Kış mevsiminde sobada ve tandırda tezek kullanıyoruz. Tezek zahmetli ama bizim için maliyetsiz olduğundan daha çok rağbet görüyor" diye konuştu.

2 kilogram gelen bir tezek, sobada yaklaşık 20 dakika yandıktan sonra kül oluyor. Geven denilen yaban dikeni, çıra görevi görerek tezeği tutuşturuyor. Erzurum’da kurumuş tezek yığınlarına ’kalag’ ismi veriliyor. İlde 7 ay süren kış mevsimi boyunca 5 kişilik bir aile ortalama 3 kalag tezek kullanıyor. Bu da yaklaşık 600 TL ediyor.

Yaz aylarında kurutulan tezeğin tonu 90 ile 100 TL arasında alıcı buluyor. Ev ve apartmanların önünde yükselen tezekler çirkin bir görüntü oluştursa da fiyatı nedeniyle vatandaşın gözdesi durumunda.