MÜNÂFIKLIK- RİYÂKÂRLIK- MÜRÂİLİK

Münâfıklık inanç ve davranışlarında iki yüzlü olan kimseler. Münâfıklık, riyâkârlik- mürâilik terimleri birbirini tamamlayan olumsuzluk içeren ortak kavramlar.  Mevlânânâ'nın yedi öğüdünün birinde "Ya olduğun gibi görün, ya da göründüğün gibi ol" sözü bir bakıma mürâi kimseleri özetler. Riyâkârlık ciddi bir ahlâki zaafiyettir ve insanları aldatmaya yönelik bir kişiliktir ve bir seviyesizliktir. İnancımızda da münafıklığın belirtisi, ölçüsü üç denilmiş. "Konuştuğunda yalan söyler, söz verdiğinde sözünde durmaz, kendisine bir şey emanet edildiği zaman ona hıyanet eder. Bu ölçülerde her alanda çevremize bir bakalım. Cemiyette suret-i hak görünen ve geçinen her seviyeden münâfık-riyâkâr ve mürâi tipli insanlar görürüz.

Her Allah'ın günü başkaları için koca koca, iri iri laflar ederiz. Ama karşımızdakilerden önce kendimizi bu ölçülerde hiç ama hiç tartmak istemeyiz. Bir halk sözünde "Terazi kendini tartmaz" denilse de öncelikle bizler kendimizi sorgulamalıyız. Gözümüzdeki keranı görmeden, el gözündeki çöpü destan etmenin bir anlâmı ve bir karşılığı yok. Başkalarına sergilemediğimiz  içi bomboş vaaz u nasihatta bulunmanın gereği de yok. Eğitimde bir ahlâki kavram var. Eğitimin yüzde sekseni örnek olmaktır denir. Toplumda rol modellerin örnek olmadığı yerde çocuklarda ahlaki değerlerin davranışa dönüşmesi zor. Òzgür düşünmenin olmadığı, baskının hakim olduğu yönetimlerde münâfık, riyakâr, mürâi gibi marâzi karekterli ikiz kişilikli  psikolojik sakat bir ahlâkın ve insan tipinin oluştuğunu görürüz.

Divan şairlerinden Şeyhülislâm Yahya Efendi meyhane imgesi üzerinden bazı din adamlarının tepkisini çekse de ironik bir teşbihle mürailiği şöyle zem eder. "Mesçitte riyâ-pişeler etsün ko riyayı /Meyhaneye gel kim ne riya var ne mürai" Yunus Emre ise " Sofuyum halk içinde tespih elimden gitmez/ Dilim marifet söyler gönlüm hiç kabul etmez." derken riyâkârlığa ve mürâiliğe işaret eder. Bir ahlâk abidesi Âkif "Artık iki yüzlü insanları sevmeye başladım. Çünkü yaşarken yirmi yüzlü insanları görmeye başladım" derken münafıklığa, riyâkârlığa son noktayı koymakta.