POLİS KAPIYI ÇALARSA, HAKLARIMIZ NELER

Özel hayata müdahale konusundaki anayasal haklar ile ilgili sorularımızı Ankara Barosu Başkanı Av. Sema Aksoy yanıtladı.

SORU: Mülk sahibi veya kiracının evine baskın ya da denetleme hangi şartlarda yapılır?

CEVAP: İster mülk sahibi, ister kiracı olsun bir eve baskın, arama, denetleme yapılabilmesinin ön koşulu, ortada kuvvetli bir suç şüphesinin olmasına bağlıdır. Bu suç şüphesi mahkeme tarafından değerlendirilip bir arama kararı verilmedikçe hiç kimse bir meskene giremez.

SORU: 18 yaşına girmiş bir gencin kapısını polis çaldığındaki hakları nelerdir?

CEVAP: Bir polis bir meskenin kapısına gittiği zaman, meskende yaşayanların yaşı, cinsiyeti ne olursa olsun mahkeme tarafından verilmiş bir arama kararını göstermesi zorunludur. Arama kararı olmadan polisin herhangi bir meskene zorla girmesi, konut dokunulmazlığını ihlal suçunu oluşturur.

SORU: Apart evi kiralamış öğrenci(ler)in kira sözleşmesi olması gerekiyor mu? Kira sözleşmesi yoksa ne olur? Veya bunun bir süresinin olması şart mı?

CEVAP: Kira sözleşmeleri, sözlü, yazılı ve istenilen süre için yapılabilir. Bu tarafların –yani kiracı ve ev sahibinin karşılıklı anlaşmasına bağlıdır. Bu hukuk sistemimizdeki özgür sözleşme yapma ilkesinin bir gereğidir. Kira sözleşmesinin yazılı olup olmadığının ya da süresinin ne kadar olduğunun hiçbir önemi yoktur. Devlet, sadece “gayri menkul sermaye iradı” denilen vergi gelirini elde etmek için kira sözleşmesine ilişkin bilgileri taraflardan isteyebilir.

SORU: Pansiyonda kalan öğrenci(ler) kirayı günlük, haftalık veya aylık ödeyemez mi? Bunun için sözleşme mi gerekiyor?

CEVAP: 18 yaşından küçükler ebeveynlerinden izin almak koşuluyla pansiyon ya da otelde konaklayabilirler. 18 yaşından büyükler, hiçbir izne tabi olmaksızın, ücretini ödemek koşuluyla istedikleri pansiyon, apart otel, otel, tatil köyü vb. konaklama yerlerinde kalabilirler. Ücretleri de o yerin sahibiyle anlaşmak suretiyle, günlük, haftalık, aylık hatta yıllık bile ödeyebilirler. Bunun için de yazılı bir sözleşme olmasına gerek yoktur.

NOT: Otel, motel, apart otel ve pansiyon gibi kamuya açık konaklama yerlerinde o yerde kalacak kişi, giriş yapmadan önce kimlik bilgilerini o yerin görevlisine yazılı olarak beyan edip, imzasını atar. Bunun amacı, aranan, haklarında mahkeme tarafından verilmiş tutuklama kararı buluna vb. konumdaki kişilerin yakalanmasını sağlamaktır. Otel benzeri yerleri, konaklayan misafirlerinin kimlik bilgilerini bulundukları yerin kolluk birimine (polis- jandarma) bildirirler. Ancak, birlikte konaklayan kişilerin evli olup olmadıklarının hiçbir önemi yoktur.

SORU: Komşu şikayetleri (gürültü, kavga, evden koku geliyor gibi vb.) olduğunda polisin eve girme hakkı var mıdır?

CEVAP: Meskende bir suçun işlendiğini gösteren, bir emare (silah sesi, yangına ilişkin duman, ceset kokusu gibi içerdekilerin can güvenliğine yönelik bir yakın tehlike) var ise kolluk kuvveti ya da herhangi bir vatandaş meskene girebilir. Bunun dışında, herhangi bir şikayet (yüksek müzik sesi, yemek kokusu vb.) durumlarda kesinlikle kolluk kuvvetinin meskene girme hakkı ve yetkisi yoktur. Bu gibi durumlarda belediye zabıtaları idari para cezası kesebilirler ancak onlar da meskeninin içine giremezler.

SORU: Anayasa ve yasalara göre özel hayatımız hangi maddelerle güvence altına alınmıştır? Bunlar hangi şartlarda denetime açık olur?

CEVAP: Özel hayatın gizliliği, T.C. Anayasası, insan haklarına ilişkin beyanname ve uluslararası sözleşmelerle devlet organlarına, topluma ve diğer kişilere karşı koruma altındadır. Başta T.C. Anayasası’nın 20’nci ve 21’nci maddesi olmak üzere, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin 12’nci maddesinde, AİHS’nin 8’inci maddesinde ve Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Milletlerarası Sözleşmenin 17’nci maddesinde özel hayatın gizliliğine dokunulamayacağı açıkça belirtilmiştir. Anayasa’da ve diğer yasalarımızda kişi hak ve hürriyetlerini koruyan, konut dokunulmazlığını koruyan, 18 yaşından büyüklerin hukuki ve cezai ehliyetlerini düzenleyen birçok madde bulunmaktadır.

SORU: Kişilerin evlerindeki  ahlaka aykırı durumları kimler tespit eder? 18 yaşını doldurmuş iki yetişkinin bu durumdaki hakları nelerdir?

CEVAP: 18 yaşından büyük kişilerin cinsel hayatına kimse karışamaz. Ahlaka aykırı durum eğer fuhuş ise (para karşılığı cinsel ilişkide bulunmak) bunu savcı, diğer suçlar gibi, örneğin hırsızlık, soruşturabilir.

SORU: Komşu ve polisin 18 yaşını doldurmuş birini ailesine ihbar etmesi durumunda ne değişir?

CEVAP: Hiçbir şey değişmez.

SORU: Aynı evde kalan ve eş cinsel ilişkiye giren yetişkinler için ayrı bir yasa var mı?

CEVAP: Hayır öyle bir yasa yok. Para karşılığında olmadığı sürece cinsel ilişkiye girmek suç değildir. Fakat 18 yaşından küçüklerle cinsel ilişkiye girmek suçtur.

SORU: İki ayrı cinsten yetişkinlerin aynı evde kalmasından rahatsız olup, şikayet eden, sürekli sözlü uyarıda bulunan, “toplumun yapısına aykırı” diye sürekli aynı şikayetle polisi çağırıp mahalle baskısı yapanlara ceza verilir mi?

CEVAP: Suç uydurma, iftira, kamu görevlilerini fuzuli işgal gibi maddelerden ceza verilebilir.