ŞAİR EŞREF'TEN NÜKTELİ HİCİVLER...

Edebiyatımızda, Nef'i ve Neyzen gibi, Türkçe'de yergici anlâmında, eskilerin heccâv dedikleri bir büyük hiciv ustası da, birçok yörede malmüdürlüğü ve özellikle de İzmir'de kaymakamlık gibi devlet görevlerinde bulunan Şair Eşref'tir. Şair Nef'inin takipçisi ve Neyzen Tevfik'in öncüsüdür Şair Eşref... Eleştiriye, tarihsel ve kültürel olarak kapalı bir toplumda ve devlet geleneğinde, Eşref gibi korkusuz şairler, sayıları az da olsa, vaktiyle toplumumuzun dili-dilceği ve tercümânı olmuşlardır. Hicivlerinde, Padişâh dışındaki kişilerin ismini kullanmayan Eşref'e, Hicvettiği kişilerin neden isimlerini kullanmadığı sorusuna; "Bütün alçaklara tatbik edilsin ve numarasız gözlük gibi kullansınlar" tarzında zekâ ürünü nükteli ve kinâyeli bir cevap verir. Doğru dilli ve tok sözlü Şair Eşref kendisini ise, şöyle tanımlar:

 

 

Kizb : yalan

İhtiyâr : İsteyerek-bilerek

Mazmûn: Nükteli-san'atlı ve ince söz

 

Bozulan toplum ve ahlâkı değer yargıları için:

 

 

Dörtlüğün yazılı olduğu mezar taşı, şairin ölümünde sonra ne yazık ki, sağlığında ifâde etmiş olduğu sözlerinde yanılmadığını doğrularcasına çalınmıştır

 

Olması gereken vakarıyla mütenâsip olmayanlar ve sahip olduğu makam ve mevkiinin değer ve ağırlığını taşıyamayanlar, yani eski tabirle "şerefú'l mekân, bil mekin" olmayanlara; ama herkese:

 

 

Haklı olduğu bir kabahatı nedeniyle; sorguda kendisinden yazılı cevap isteyen Osmanlı Müstântiki Rum Ohannes Efendi'ye, şu yergili cevabı verir.

 

 

Bir vatandaşın tuvalet işini yokuşa süren ışgüzâr kadı efendiye, şikâyet sahibi vatandaşın sırtına yapıştırdığı pusulaya yazdığı şu iğneleyici dörtlüğu gönderir:

 

 

Sultan Hamit'in tahta çıkış yıl dönümünde yapılan eğlenceli gösterilerde, valilik makamına yaklaşan ahaliye, gösterileri makam penceresinden izleyen vali, "Durdurun bu eşşekleri"gibi münâsebetsiz bir làf sarfeder. Şair Eşref o anda ve hemen "Kem söz sahibinindir"ifâdesini hatırlatan ince ve nefis bir göndermeyle taşı gediğine oturtur.

 

 

Yaşadığı dönemin haksızlıklarına ve soygunlarına şahitlik eden ve bozuk yönetimleriyle halka zulmeden ve "devletlüler" olarak anılan kimi yönetici ve ekâbirlere ve devrin padişâhı da dahil olmak üzere, hiciv oklarını çekinmeden ve korkusuzca atmaktan çekinmeyen Eşref, okunması gereken bir büyük hiciv ustası şair.

 

Rahmet diliyorum....